Badania nad zoonozami dr Anety Afelt

Grafika: Aneta Afelt, Christian Devaux

Cechą współczesnego świata jest globalna antropopresja, oddziałująca na zasoby Ziemi i stabilność ekosystemów. Jedną z konsekwencji jest zagrożenie epidemiologiczne wynikające z ujawniania się, a następnie błyskawicznego rozpowszechniania się często nieznanych powszechnie chorób. Dotyczy to
i zwierząt i ludzi. Szacuje się, że około 70 % chorób dotykających ludzi ma pochodzenie odzwierzęce, są to tzw. zoonozy. Do przekroczenia bariery patogen odzwierzęcy – człowiek dochodzi najczęściej przypadkowo, w specyficznych warunkach naruszenia lokalnej niszy ekologicznej. Niemniej konsekwencje mogą przyjąć rozmiary epidemii o zasięgu globalnym.
Klasycznym przykładem są koronawirusy: rodzina wirusów kolonizująca kręgowce, często nie dając objawów chorobowych. W XXI w. na świecie miały miejsce dwie epidemie w wyniku przełamania bariery człowiek-koronawirus: MERS oraz SARS. Obecnie trwająca pandemia SARS-CoV-2, wywołująca chorobę COVID-19 jest trzecią i pierwszą o zasięgu globalnym z tak raptownym rozprzestrzenieniem, kolonizując w kilka miesięcy praktycznie wszystkie społeczności Świata.

CO SPRZYJA ZOONOZOM?

Przede wszystkim naruszenie naturalnej równowagi ekosystemowej – rabunkowa eksploatacja zasobów przyrodniczych, presja demograficzna oraz wymiana towarowa szczególnie żywności między odległymi ekologicznie (epidemiologicznie) regionami. W warunkach presji antropogenicznej kreowany jest swoisty „rynek” możliwości wymiany patogenów między osobnikami, gatunkami, obszarami geograficznymi, który w warunkach naturalnych miałby ograniczoną szansę zaistnienia.

W konsekwencji ułatwiony jest obieg patogenów, a bliski kontakt dzikie zwierzęta-człowiek drastycznie zwiększa ryzyko przełamania bariery międzygatunkowej.
Wraz z przemieszczaniem się ludzi oraz transportem towarów i żywności następuje rozprzestrzenienie patogenu z pierwotnej niszy ekologicznej i rozwój epidemii, prawdopodobnie do takiej właśnie sytuacji doszło w Wuhan, pierwszym regionie na Świecie, gdzie stwierdzono obecność nowej jednostki chorobowej.

CZŁOWIEK – TRANSMITER PATOGENÓW

W warunkach intensywnego rozwoju ekonomicznego, dynamicznego przyrostu populacji oraz globalnej wymiany towarów, przyspieszeniu podlega obieg patogenów. Jednym z czynników sprzyjających rozwojowi epidemii jest drastyczne skrócenie czasu transportu towarów oraz ludzi, którzy jako nosiciele objawowi i bezobjawowi są współcześnie identyfikowani jako jedni z najlepszych wektorów (transmiterów) patogenów. Proces ten ma aktualnie miejsce w przypadku COVID-19.

IDENTYFIKACJA OBSZARÓW RYZYKA

W warunkach antropocenu trudne jest kontrolowanie często przypadkowych przełamań bariery patogen-człowiek. Rozwój technik analitycznych wykrywania obecności patogenów jedynie identyfikuje ich obecność w środowisku, bez możliwości zapobiegania transmisji. Wyniki zintegrowanych, interdyscyplinarnych badań umożliwiają wskazanie tzw. hot-spots – czyli obszarów podwyższonego ryzyka epidemiologicznego. Wyniki badań nie pozostawiają złudzeń – rabunkowe naruszanie równowagi ekosystemowej sprzyja ryzyku transmisji patogenów.

CO DALEJ Z KORONAWIRUSAMI?

Bez zintegrowanego, zrównoważonego zarządzania zasobami środowiska przyrodniczego i rozpoznania epizootiologicznego oraz epidemiologicznego będziemy globalnie zmagać się z kolejnymi mutacjami koronawirusów, ale również całej gamy innych patogenów.


Zobacz aktualne statystyki cytowań i wyświetleń publikacji
Mendeley
Frontiers in Microbiology

Dlaczego prawidłowo zaszczepieni czasami chorują na COVID-19 [24.02.2022]

Związek między zmianą klimatu a chorobami zakaźnymi [24.12.2021]

Rozwiń

Dlaczego prawidłowo zaszczepieni czasami chorują na COVID-19 [24.02.2022]

Związek między zmianą klimatu a chorobami zakaźnymi [24.12.2021]

Rozwiń

Dr Aneta Afelt

Jest geografem, zajmuje się geografią zdrowia i geografią fizyczną. W swoich badaniach koncentruje się na interdyscyplinarnym zastosowaniu geografii i jej aparatu badawczego w kompleksowych analizach epidemiologicznych. Pracuje m.in. w krajach Azji południowo-wschodniej, gdzie bada relację między antropogenicznym naruszeniem równowagi środowiska przyrodniczego a ryzykiem powstania nowych chorób odzwierzęcych. Szczególne ważne miejsce dla zastosowań geografii i nauk o środowisku przyrodniczym sytuuje w koncepcji One Health, której filozofią jest współzależne rozpatrywanie zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska w niszy socjo-ekologicznej.
Uczestnik międzynarodowych projektów z zakresu epidemiologii i zdrowia publicznego, m.in. Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).

W kwietniu 2018 r. opublikowała wraz z kolegami artykuł prognozujący ryzyko wybuchu nowej epidemii koronawirusów w regionie Azji południowowschodniej: „Bats, Coronaviruses, and Deforestation: Toward the Emergence of Novel Infectious Diseases?” (Frontiers in Microbiology). Była jedną z pierwszych osób w kraju, które w przestrzeni publicznej otwarcie mówiły o nieuniknionym pojawieniu się wirusa SARS-CoV-2 w Polsce. Jako przyczynę nieuchronności skolonizowania globalnej społeczności przez wirusa podaje nasze skomunikowanie – międzykontynentalne i regionalne, które jest siecią osobniczej transmisji z człowieka na człowieka.

Od kilku ostatnich miesięcy Jej aktywność jest skoncentrowana głównie na analizie sytuacji epidemiologicznej SARS-CoV-2 w kraju i na świecie. Pracuje w Interdyscyplinarnym Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. W marcu 2020 roku została członkiem zespołu ds. COVID-19 przy Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz konsultantem naukowym krajowych przedstawicieli do spraw działań poświęconych COVID-19 przy Europejskiej Radzie ds. Badań Naukowych (ERC), od 30 czerwca jest Sekretarzem Zespołu doradczego ds. COVID-19 przy Prezesie PAN. Od października 2019 roku gości w grupie badawczej Espace-DEV, której obszarem badań jest modelowanie nisz socjoekologicznych. Laboratorium to jest afiliowane przy IRD – Institut de Recherche pour le Développement w Montpellier (Francja).